Bela Memorandum

MEMORANDUM

Aan: Die Regering van Nasionale Eenheid

Van: Verteenwoordigers van die Afrikaanse gemeenskap en ondersteuners van moedertaalonderwys
5 NOVEMBER 2024

Ons, die sprekers van Afrikaans en ondersteuners van moedertaalonderwys, uit alle bevolkingsgroepe:

• • beklemtoon die belangrikheid van hoëgehalte-onderwys vir ons land;
• • glo aan die krag van moedertaalonderrig as metode om gehalte-onderwys te voorsien en te beskerm;
• • gun gehalte-moedertaalonderrig aan alle taalgemeenskappe;
• • glo dat Suid-Afrika nie net ‘n onderwysprobleem het nie, maar veral ‘n taalprobleem;
• • is teleurgesteld met die staat se stadige vordering met moedertaalonderrig vir ander taalgemeenskappe, wat tot gevolg het dat bykans 90% van Suid-Afrikaanse kinders nie in hulle eie taal kan skoolgaan nie;
• • gee erkenning aan die geslagte voor ons se stryd om Afrikaans as onderwystaal te vestig te midde van moeilike omstandighede;
• • glo dat onderwys in eie taal ook waardes en kultuur oordra;
• • spreek ons waardering uit vir die Afrikaanse skoolgemeenskap wat ‘n uitnemende skoolstelsel gevestig het;
• • glo aan die gesag van beheerliggame wat ouers die reg en verantwoordelikheid gee om te besluit oor hulle kinders se opvoeding;
• • verwerp die idee van staatskole waar sentraal oor skole besluit word;
• • is diep teleurgesteld in die staat se onvermoë om gedurende die afgelope 30 jaar nuwe skole te bou en dan kapasiteituitdagings voor die deur van reeds oorvol Afrikaanse skole plaas; en
• • glo nie net in Afrikaans of selfs moedertaalonderrig nie, maar in goeie onderwys, demokratiese besluitneming en kultuuroordrag.
  Daarom verwerp ons:
• • enige aanval op of verskraling van moedertaalonderrig in die algemeen en Afrikaans spesifiek;
• • die Bela-wetgewing wat oor die algemeen neig om die staat meer mag oor ons skole te gee en daardeur ouers se gesag ernstig ondermyn en vernietig;
• • spesifiek artikels 4 en 5 van die Bela-wet wat aan die onderwyshoof die reg gee om aan skole voor te skryf oor taal en toelating; en
• • die Gautengse Onderwysdepartement se vyandige houding teenoor Afrikaanse skole.
  Daarom besluit ons op die volgende aksiestappe:
• • om alles in ons vermoë te doen om die uitnemendheid van Afrikaanse skole te beskerm;
• • om moedertaalonderrig in die algemeen te bevorder, om sodoende uitnemende onderrig in alle taalgemeenskappe te bevorder;
• • om pogings te ondersteun wat kinders, minstens op funksionele vlak, ‘n derde taal laat aanleer;
• • om met alles wat ons het Afrikaanse skole en Afrikaans in skole te beskerm;
• • om die sentralistiese aard van die Bela-wet en spesifiek artikels 4 en 5 te beveg;
• • om aktief deel te neem aan bedinging met die regering en partye in die Regering van Nasionale Eenheid om die Bela-wet te wysig;
• • om spesifiek die DA en VF+ te vra om hul deelname aan die Regering van Nasionale Eenheid te heroorweeg indien die Bela-wet in sy huidige formaat in werking gestel word;
• • om voort te gaan met hofaksie indien die Bela-wet in sy huidige formaat geimplementeer word; en
• • om die ontwikkeling van onafhanklike skole as aanvullend tot die Afrikaanse openbare skoolstelsel te ondersteun.
  In die lig van bogenoemde eis ons dat:
• • meer gedoen moet word om moedertaalonderrig in die algemeen, en spesifiek binne die wetlike raamwerk, te bevorder;
• • beheerliggame en dus ouers se reg om oor hulle kinders se skole te besluit, herstel word;
• • die samewerkende model wat vir bykans 30 jaar die kernpilaar van basiese onderwys was, beskerm word;
• • artikels 5 en 6 van die Suid-Afrikaanse Skolewet herstel word en dat artikels 4 en 5 van die Bela-wet geskrap word; artikels 4 en 5 van die Bela-wet nie in werking gestel word nie, hangende bogenoemde prosesse; en dat
• • gekyk word na hoe norme en standaarde, regulasies en wetswysigings aan bogenoemde beslag kan gee.

Vir ons taalgemeenskap is moedertaalonderrig in ons skole en vir ons kinders ‘n rooilyn.