Werknemers van platinum: ʼn Erfenis gesmee in Rustenburg se myne

Deur Dawie Ernst: Solidariteit-netwerkorganiseerder (Rustenburg)

Die verhaal van Rustenburg is verbind aan die rykdom onder sy grond. Alhoewel die algemene beeld van Suid-Afrikaanse mynbou dikwels een van diamante en goud is, is dit platinum wat werklik Rustenburg se industriële landskap definieer.

Die hart van hierdie volgehoue verhaal is die mynwerkers wat hul lewens, krag en vernuf toegewy het aan die ontginning van hierdie kosbare metaal – van die vroeë dae van ontdekking tot die hoogs gemeganiseerde bedrywighede van vandag.

In die begin was mynbou primitief – gekenmerk deur handearbeid en vasberadenheid. Werknemers, dikwels uit plaaslike gemeenskappe en later van regoor Suider-Afrika, het na Rustenburg gestroom, op soek na geleenthede. Gewapen met pikke, grawe en ʼn onwrikbare gees het hulle die ruggraat van die ontluikende platinumindustrie gevorm. Hulle het in uitdagende omstandighede gewerk, die eerste tonnels gegrawe en die aanvanklike erts ontgin, en só die grondslag vir die reusebedryf wat sou volg, gelê.

Namate tegnologiese ontwikkeling, het werknemers van suiwer handearbeid na die gebruik van meer komplekse masjinerie soos rotsboormasjiene, laaiers en vervoertoerusting oorgeskakel. Werkomstandighede het dikwels moeilik gebly – diepvlakmynbou het steeds gevare soos rotsstortings, stofverwante longsiektes en hitte-uitputting ingehou. Baie werkers het in enkelgeslaghostelle gewoon en eerder hul verdienste huis toe gestuur – ʼn groot opoffering in die belang van hul gesinne. Hul vasberadenheid en uithouvermoë het legendaries geword – ʼn blywende kern van Rustenburg se mynwerkersgemeenskap.

Die afskaffing van apartheid in 1994 het ʼn nuwe era van arbeidsverhoudinge ingelui – met ʼn sterker fokus op transformasie in die mynboubedryf. Nuwe geleenthede vir bevordering en beter vergoeding het ontstaan, maar daarmee saam het ook verhoogde verwagtinge en soms beduidende arbeidskonflik gevolg.

Die mees aangrypende voorbeeld hiervan is die Marikana-slagting van 16 Augustus 2012 – ʼn tragiese gebeurtenis waartydens stakende mynwerkers tydens ʼn langdurige en bitter arbeidsgeskil by Lonmin se Marikana-bedrywighede, doodgeskiet is. Hierdie voorval het ʼn donker skadu oor die industrie gewerp en dieper sosioëkonomiese griewe, magsdinamika binne die sektor en enorme druk op werkers om hul lewens- en werksomstandighede te verbeter, uitgelig. Die nasleep van Marikana het gelei tot ernstige ondersoek in die bedryf en ʼn hernuwe fokus op maatskaplike arbeidsplanne, werkerswelsyn en ʼn meer billike verdeling van voordele.

Vandag getuig Rustenburg se mynlandskap van voortdurende evolusie. Die moderne era word deur ʼn skuif na outomatisering, digitalisering en ʼn verhoogde fokus op veiligheid en volhoubaarheid gekenmerk. Al is die beeld van die pik-en-graaf-mynwerker iets van die verlede, bly werknemers se teenwoordigheid in die industrie steeds sentraal – al is dit nou in meer gespesialiseerde en tegniese rolle.

Van artikels en meningstukkie tot werksgeleenthede en hulpbronne – Solidariteit se mynbousektor-groep is jóú beroepstuiste. Verken jou aanlyn beroepsgemeenskap en bereik jou volle potensiaal!